İçerik Rehberi
Adli psikoloji, adalet sistemi içerisindeki karar süreçlerinde kullanılması gereken psikolojik delillerin toplanması, ardından değerlendirilmesi ve gerekli mecralara sunulmasıyla uğraşan, psikoloji bölümünün uygulamaları bir alt alanıdır. Adli psikologlar, bir kişinin psikolojik durumunu yasal amaçlarla belirlemek için değerlendirmeler ve incelemeler yapar. Uç profili oluşturma, işe alma politikaları ve taktikleri oluşturma, geri dönen memurların psikolojik sağlığını değerlendirme veya sadece belirli suç alışkanlıkları hakkında bilgi sağlama konularında yardım, kolluk kuvvetleriyle yapılan istişare örnekleridir.
Psikolojik Bozukluklar İçin Risk Faktörleri
Adli psikoloji ya da adli psikoloji hizmeti bir görev için atandığı zaman o kişiye ya da olaya yönelik çeşitli risk faktörlerini göz önünde bulundurur. Eğer bir kişiye yönelikse olay, o kişinin çocukken ihmal edilmiş olup olmadığını ya da herhangi bir istismar yaşayıp yaşamadığını araştırmak için derine iner. Ailede ya da kişinin kişisel gelişiminde herhangi bir madde kullanımı ya da akıl hastalığı olup olmadığını anlamak için çeşitli uygulamalar yapılır. Kişinin yaşadığı travmatik ya da stresli yaşam olayları detaylı bir şekilde incelenir. Madde bağımlılığı olup olmadığına bakılır ve buna yönelik olarak bir davranışının olup olmadığına da bakılır.
Zihinsel Bozuklukların Farklı Türleri
Adli psikoloji kişinin zihninde herhangi bir psikolojik problem olup olmadığını inceler.
- Dikkat eksikliği; kişiye yapılan çeşitli testlerle ortaya çıkan bir zihinsel bozukluktur. Başlangıç seviyesi çok sorun çıkarmasa da ileri seviyede dikkat eksikliği hem kişinin kendisi için hem de çevresi için oldukça zararlı bir durumdur.
- Kişilik bozukluğu; genel olarak genetik yatkınlık yüzünden ortaya çıksa da kişinin yaşadığı çeşitli travmalar yüzünden de kişilik bozukluğu oluşabilir.
- Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu; çoklu kişilik bozukluğu olarak bilinir. Bireylerin kendi kimlikleri dışında başka bir kişinin ya da kişilerinde olduklarını sanmalarıyla karakterize edilen bir rahatsızlıktır. Genelde bu hastalarda kişilerden biri çok kötü olur ve etrafa zarar vermek ister. Genel olarak adli psikologların ilgilendiği bir alandır.
- Şizofreni; gerçekte var olmayan kişileri ya da nesneleri varmış gibi algılayan psikolojik bir rahatsızlıktır. Şizofreni hastaları gerçekte var olmayan kişileri sürekli görerek bir süre sonra rahatsız olmaya başlar. Bu gibi durumlarda etrafına çeşitli zararlar verebilir.
- Travma sonrası stres bozukluğu; genel olarak kişinin kendisine zarar vermesiyle başlar. Ardından etrafına da zarar vermeye başlayan bu hastaların tedavi süreçleri daha kolay olabilmektedir. Özellikle ilaç tedavisiyle genelde sağlıklarına kavuşurlar.
Psikolojik Bozuklukların Tedavileri̇
Adli psikoloji olayda geçen kişinin rahatsızlığı tespit edilmediyse tespit eder ve buna göre bir tedavi yöntemi belirler.
- Anksiyete tedavisi için ilaçlar; genel olarak kişinin ataklarını azaltır ve daha sakin bir ruh haline inmesini sağlar. Anksiyete tedavisinde çok çeşitli ilaç tedavileri uygulanır. Kişinin rahatsızlığının düzeyine göre belirlenir.
- Antidepresan ilaçlar; genelde travma sonrasında stres oluşan kişilere uygulanan bir tedavi yöntemidir. Antidepresan ilaçlarla birlikte psikoterapi seansları da uygulandığı zaman kişilerde büyük miktarda olumlu bir iyileşme gözlenir.
- Grup ortamında terapi; şizofreni gibi hastaların birbirleriyle de konuşarak aslında hastalıklarını benimsemeleri için geliştirilen bir terapidir. Madde bağımlısı olan kişilerin de birbirlerine destek olmaları amacıyla kullanılan bir terapi çeşididir.
Aile danışmanlığı gibi terapilerde ise çocukken yaşanmış olan travmalara inilir. Bu travmalar doğrultusunda kişinin şu anki yaptığı davranışları belirlenir ve buna yönelik olarak düzeltilmeye çalışılır.
Ayrıca cinsel suçlar ve DNA örnekleri yazımızda da bu konulardan bahsettik isterseniz inceleyebilirsiniz.
Psikolojik Sıkıntıların Belirtileri
Adli psikoloji genelde hastaların psikolojik bir rahatsızlığının olduğunu maddelenen bazı belirtilere göre anlaşılabileceğini söyler. Psikolojik rahatsızlığı olan kişiler genelde ajitasyon, düşmanlık ve saldırganlık gibi belirtileri gösterir. Özellikle kişilik bozukluğu olan bireylerde enerji seviyelerinde anlık değişimler gözlemlenebilmektedir. Psikolojik rahatsızlığı olan bireyler alkol ya da diğer uyuşturucuları kötüye kullanır. Anksiyete, stres ve endişe bu hastaların en çok karşılaştığı duygu durumlarıdır. Psikolojik rahatsızlığı olan hastalar genel olarak kendilerinde kopukluk ve karışıklık hissi olduğunu söyler. Kendilerini diğer insanlardan kopuk sanırlar.
Adli Psikoloji Eğitimi
Adli psikoloji uzmanlığı eğitimi son dönemlerde oldukça talep gören eğitimlerden biridir. Bu eğitimde adli psikolojinin temel eğitimi verilir ve adli alanda görev alılar. Bazı üniversitelerin 4 senelik bölümlerini bitiren kişiler adli psikoloji eğitimini alarak adli bölgelerde görev alabilir. Adli psikologlar genel olarak psikolojik durumunun iyi olmadığı kanıtlanan kişilerin psikolojik rahatsızlıklarının tespit edilmesi ve gereken tedavilerinin belirlenmesi için görev alırlar. Özellikle tartışma, yaralama ve hatta canın kastetme durumlarında adli psikologlar görev alır.
Adli psikoloji eğitimi kimler alabilir konusu da bu noktada pek çok kişinin aklını karıştırır. Hem hukuk bölümü hem de psikoloji bölümünden mezun olan öğrencilerin alanı olduğu için pek çok kişi bu anlamda bu eğitimi kimlerin alabileceğini merak eder. Adli psikoloji eğitimini sadece bu iki bölümden mezun olan kişiler almaz. Avukatlar, psikologlar, sosyal hizmet uzmanları, sosyologlar, psikolojik danışmanlar, uzlaştırmacılar, aile danışmanları ve arabulucular bu eğitimi alabilir. Bununla birlikte hukuk, psikoloji, sosyal hizmetler, psikolojik danışma ve rehberlik, sosyoloji bölümünde okuyan son sınıf öğrencileri de adli psikoloji eğitimini alabilir.