Baş Dönmesi Neden Olur? Ani Baş Dönerse Ne Yapmalı? 10+ Sorunun Cevabı

Yazımızda sizlere baş dönmesi neden olur ve ani baş dönerse ne yapmalı sorularının cevaplarını veriyoruz. Bu tür bilgilendirici içeriklerimizden haberdar olmak için bizi takip edin.

Baş dönmesi; çevreyi dönüyormuş gibi hissetme, sersemlik, fiziksel olarak kararlı bir şekilde duramama gibi hissiyatlarla karakterize bir durumdur. Dış etkenler, kullanılan ilaçlar, sahip olunan hastalıklar, bir baş dönmesi nedeni olabilir. Baş dönmesinin tedavisini tam anlamıyla yapabilmek için bu hisse neden olan sebebin de tespit edilmesi gerekir. Altta yatan odağın tespit edilemediği durumda baş dönmesi anlık olarak düzeltilse de bu durumun tekrar etme ihtimali yüksektir.

Baş Dönmesi Nedir?

Toplumda yaygın olarak görülen bu rahatsızlık, vücutta bulunan pek çok farklı sisteme bağlı olarak oluşabilir. Kişinin, kendisinin ya da çevresindeki nesnelerin döndüğünü sanmasına yol açan bu durum mekan oryantasyonunun bozulmasıyla oluşur. Baş dönmesi; sallanma, sersemlik gibi belirtilere neden olur; kişinin ayaklarının altındaki zeminin kayması ya da kendisini hareket hâlinde hissetmesi gibi şikayetleri olabilir. 

Baş dönmesine bağlı yakınmalar, anlık olabileceği gibi gün boyunca birden fazla kez ya da kişinin hareketlerine bağlı olarak da gelişebilir. Dengesizlik ya da dengesiz olma hâli olarak da tanımlanabilen baş dönmesi, çoğunlukla anlık olarak gelişir. Bir an için kişinin başının dönmesi genellikle endişe edilecek bir durum değildir. Ancak uzun süredir var olan baş dönmesi vakalarına neyin neden olduğu mutlaka araştırılmalı ve tedavi edilmelidir. Baş dönmesi, acil servise başvuran hastaların %25’inde var olan bir şikayettir.

Pek çok farklı sebepten oluşabilen baş dönmesi, kişinin yaşam kalitesinin bir hayli düşmesine neden olur. Tekrarlayan, uzun süren, ani gelişen ve şiddetli baş dönmesi vakaları için mutlaka hekime başvurulmalıdır. Sıklıkla sorulan “Baş dönmesi neden olur?” sorusunu yanıtlamadan önce “Baş dönmesi nedir?” sorusunu yanıtlamak gerekir.

Dengenin sağlanabilmesi için vücutta pek çok sistemin sağlıklı ve birbiriyle uyum içinde çalışması gerekir. Oküler sistem, proprioseptif sistem, vestibüler sistem ve merkezi sinir sisteminden oluşan denge organları, dengenin sağlanması için farklı duyulardan gelen bilgilerin, denge merkezinde işlenmesi ve motor yanıt verilmesiyle dengenin oluşmasını sağlar. Bu da baş pozisyonu, beyin, omurilik, iç kulak (labirent), kaslar, eklemler ve iç organlardan gelen duyu verileri sayesinde gerçekleşir. Motor yanıt sayesinde de kişi, farkına varmadan farklı vücut hareketleri yaparak dengesini sağlar.

Bu sistemlerin birinde ya da birden fazlasında oluşan rahatsızlıklar, kişide baş dönmesi hissinin oluşmasına yol açar. Bir tür hareket yanılsaması olarak da tanımlanabilen baş dönmesi, kişinin var olmayan bir hareketi hissetmesine, kendinin ya da çevresindeki nesnelerin hareket ettiğini düşünmesine yol açar. Kişinin çevresine göre dengesini sağlayamaması ile karakterize olan baş dönmesi, oldukça sık rastlanan yakınmalardan biridir. Baş dönmesi olan hastalar genellikle şikayetlerini farklı şekillerde tarif eder.

Çoğunlukla her tarafın dönmesi, zeminin ayaklarının altından kayması, gözlerin kararması, kafa içinin boşalması ya da tek bir yana doğru kayma, en sık rastlanan yakınmalar arasında yer alır. Kişinin günlük yaşamını etkileyen ve hatta bazen hayatını durma noktasına getirebilen baş dönmesi, pek çok farklı nedenden oluşabilir.

Hamilelikte Baş Dönerse Ne Yapmalı?

Baş dönmesi tehlikeli baygınlıklara yol açabilmektedir. Ani bir düşüş yaşamanız halinde hem bebeğinizin hem de kendinizin can sağlığını tehlikeye atabilirsiniz. Bu nedenle ayaktayken baş dönmesi yaşamanız halinde, çömelmeniz veya oturmanız gerekebilir. Şayet otururken baş dönmesi yaşamışsanız başınızı dizlerinizin arasına almak ve aşağıya doğru eğmek suretiyle baş dönmesini azaltabilirsiniz. Yatma imkanınız varsa ayaklarınızı havaya dikmek de kan dolaşımını düzene sokacağından yararlı olacaktır.

Ayrıca başınız çok dönüyor ve kendinizi bayılacak gibi hissediyorsanız;

• Yavaşça uzanın.
• Derin nefes alın.
• Dar ve sizi sıkan kıyafetlerinizi çıkartın.
• Pencereleri açın, evi havalandırın.
• Demir açısından zengin yiyeceklerle beslenin.

Hamilelikte Baş Dönmesi Engellenebilir mi?

Gebelikte baş dönmesi engellenebilir. Aşağıdaki ipuçlarını baş dönmesini engellemek için kullanabilirsiniz:

• Uzun süre ayakta kalmayın. Eğer ayakta kalmanız gerekiyorsa sürekli hareket ederek kan akışını devam ettirin.
• Beyin içerisinde bulunan sıvı sürekli denge halindedir. Ani hareketlerde bulunmak, aniden doğrulmak ya da ayağa kalkmak bu dengenin sarsılmasına ve baş dönmelerine sebep olabilir. Bu durumdan kaçınmalısınız.
• Düzenli ve sağlıklı beslenin. Baş dönmesi kan şekerinin düşmesi sonucunda meydana gelebilir. Bu nedenle beslenmenize dikkat etmeli, baş dönmesi halinde enerji verecek yiyecekler tüketmelisiniz.
• Sırtüstü yatmaktan kaçınmalısınız. Zira karnınızda bulunan bebeğiniz basınç uygulayarak beyninize kan gitmesini engelleyebilir ki bu durum da baş dönmesi sebeplerindendir. Bu nedenle yan pozisyonda yatmanız doğru olacaktır.
• Sıcak havalar baş dönmesinin temel sebeplerindendir. Bu nedenle sıcak havadan korunmalı, bünyenizi serin tutmalısınız. Ayrıca sıcak su ile duş almayın.
• Esnek, rahat kıyafetler giyin, kan akışını engelleyecek şekilde giyinmemeye özen gösterin.

Hamilelikte Baş Dönmesi Neden Olur?

• Çok hızlı, aniden ayağa kalkmak,
• Sırt üstü yatmak,
• Vasovagal bayılma,
• Açlık ve susuzluk,
• Kansızlık,
• Aşırı sıcak,
• Hızlı soluk alıp vermek,
• Kan şekerinin düşmesi, hamilelikte baş dönmesi sebeplerindendir.

Baş Dönmesi Nedenleri Nelerdir?

Baş dönmesi, beyin, kulak, kalp sorunları ile farklı nörolojik problemlerden kaynaklanabilir. Ayrıca yoğun strese maruz kalmak, kullanılan ilaçlar ve alkol kullanımı, baş dönmesi şikayetlerinin oluşumunda rol oynayabilir. Ani tansiyon değişimleri, anemi, kulak enfeksiyonları, uzun süre susuz kalmak (dehidrasyon), sıcak, yol tutması ve aşırı egzersiz gibi nedenler de baş dönmesine neden olabilir.

Tekrarlayan veya şiddetli baş dönmeleri, kişinin hayatını ciddi derecede etkileyen bir durumdur. Baş dönmesi genellikle şu aktiviteler sırasında ortaya çıkabilir:

• Hızla kendi etrafında dönmek,
• Ani bir şekilde oturmak ya da ayağa kalkmak,
• Ağır egzersiz yapmak gibi fiziksel aktiviteler.

Genellikle kişiler, kendilerinde baş dönmesine yol açan durumun ne olduğunu anlayabilirler. Ancak bazı durumlarda baş dönmesinin altında yatan etkenin kişinin kendisinin tespit etmesi kolay olmayabilir. Sık görülen baş dönmesi nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Periferik Vertigo: Periferik vertigo varlığında baş dönmesi, beyin dışı nedenlerden ya da farklı bir deyişle, iç ve / veya orta kulakta bulunan denge merkezinin etkilenmesiyle oluşur. Başın pozisyonu değiştirildiğinde şiddetli baş dönmesi hissedilmesine yol açan periferik vertigo varlığında kişi, bulantı ve kusma gibi ek şikayetler yaşayabilir.

Periferik vertigo çoğunlukla metabolik hastalıklar, hipoglisemi, hipertiroidi, yüksek tansiyon, kas veya iskelet sisteminde oluşan rahatsızlıklara bağlı olarak gelişir. Tüm bunların yanı sıra perilenfatik fistül, üst solunum yolu enfeksiyonlarının ardından gelişen Meniere, nörit gibi hastalıklar da periferik vertigoya yol açabilir. En sık rastlanılan türü, halk arasında kristal oynaması olarak da bilinen Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV)’dur. BPPV varlığında kişide, sırtüstü yatarken, yatar pozisyonda sağa sola dönerken, öne doğru eğildiğinde, başını yukarı kaldırdığında ya da aniden hareket ettirdiğinde baş dönmesi şikayeti oluşur. Bu gibi şikayetlerle hekime başvurulduğunda hekim tanı için kişiye Dix-Hallpike (DH) testi ve yan yatma testi uygular. Bu testler sırasında hekim hastanın vücut pozisyonunu değiştirerek göz hareketlerini inceler.

• Santral Vertigo: Beyinden kaynaklı rahatsızlıkların varlığında görülen santral vertigo, periferik vertigoya göre daha ciddi sağlık problemlerinden kaynaklanır. Tüm vertigo türlerinin yaklaşık %25’ini oluşturan santral vertigo, şiddetli baş dönmesi ile karakterizedir. Ek olarak baş ağrısı, çift görme, uyuşukluk, konuşma ve yutkunma bozukluğu gibi şikayetlere neden olabilir. Beyin damarlarında oluşan yapısal bozukluklar, anevrizma, epileptik nöbetler, ensefalit, beyin kanaması, beyin tümörü, beyin sapı enfarktüsü, kafa travmaları ya da ilaç kullanımı santral vertigoya yol açan yaygın sebepler arasında yer alır.
• Metabolik Hastalıklar: Kalp, karaciğer ve tiroit hastalıklarının yanı sıra bazı ilaçların kullanımına bağlı olarak baş dönmesi görülebilir. Kalp yetmezliği, kalp kapakçığı hastalıkları, ritim bozukluğu, diyabet, tansiyon ve kan şekerindeki düzensizliklerin yanı sıra sıvı elektrolit dengesinin sağlanamaması da baş dönmesine yol açabilir. Metabolik hastalıklara bağlı olarak görülen baş dönmesinin tedavisi, altta yatan odak hastalığın tedavi edilmesiyle iyileştirilir.
• Enfeksiyon: Soğuk algınlığı ya da grip gibi enfeksiyonlar, baş dönmesine neden olabilir. Baş dönmesinin şiddeti, enfeksiyonun türüne göre farklılık gösterebilir.
• Beyin Tümörleri: Hemen her yaşta görülebilen beyin tümörü, baş dönmesine yol açabilir. Özellikle denge merkezinin bulunduğu beyincik bölgesindeki iyi ya da kötü huylu tümörler, baş dönmesine neden olabilir.
• Nörolojik Hastalıklar: Parkinson, MS ve miyelin hastalıkları gibi bazı nörolojik rahatsızlıklar baş dönmesine neden olabilir. Nörolojik hastalığın özelliğine göre kişide baş dönmesine ek olarak pek çok farklı semptom görülebilir.
• Travmalar: Kafaya alınan sert bir darbe ya da yaralanmalar baş dönmesine yol açabilir. Baş dönmesi, travmalardan hemen sonra olabileceği gibi uzun zaman sonra da ortaya çıkabilir.
• Psikolojik Rahatsızlıklar: Yoğun stres, panik atak, anksiyete bozukluğu ve depresyon gibi pek çok farklı psikolojik rahatsızlık, baş dönmesine neden olabilir.

Daha detaylı anlatmak gerekirse tüm maddeler dahil ve ek olarak aşağıdaki sebeplerden dolayı baş dönmesi yaşanabilir. Detaylı nedeleri sıralayalım;

Hareket Hastalığı

Araba, uçak, tekne gibi araçların içerisindeki tekrarlayan hareketler; iç kulaktaki yapıların işlevlerini bozar. Toplum arasında bu ‘hareket hastalığı’ veya ‘deniz tutması’ gibi isimlerle bilinir. Hareket hastalığı kişilerde baş dönmesinin yanı sıra mide bulantısı ve kusma gibi belirtilere yol açar.

Hamile olmak, bazı belirli ilaçlar alıyor olmak kişinin harekete karşı hassasiyetini artırarak hareket hastalığı riskini yükseltebilir. Hareket hastalığı belirtileri, kişi araç içinden çıkınca veya araç durunca hafifleyerek biter.

Migren

Migren, başın tek tarafında zonklayıcı, vurucu tarzda ağrıyla karakterize kronik bir hastalıktır. Migrendeki baş ağrıları tekrarlar. Migren hastaları kişiler atak sırasında baş dönmesi problemi yaşayabilir.

Migren hastalarının bazılarında atak öncesinde ‘aura’ adı verilen nörolojik semptomlar görülür. Aura kişinin görme, konuşma ve motor kontrolündeki değişimleri veya problemleri kapsar. Baş dönmesi de aurada görülen semptomlardan birdir. Aura belirtileri göstermeye başlayan migren hastaları baş ağrısının da yakın bir zamanda başlayacağını anlamış olur.

Tansiyon Düşüklüğü

Kan basıncındaki yani tansiyondaki ani düşüş baş dönmesine neden olabilir. Aniden oturup kalkmak gibi pozisyon değişimleri de tansiyonda ani düşüşe yol açabilir. Düşük tansiyona neden olabilecek diğer durumlar:

• Dehidratasyon,
• Kan kaybı,
• Anaflaksi gibi ağır alerjik reaksiyonlar,
• Gebelik şeklinde sıralanabilir.

Hipertansiyon tedavisinde kullanılan diüretik, betabloker ilaçlar da kan basıncını hedeflenenden fazla düşürebilir. Antidepresanlar da kan basıncında ani değişime neden olarak tansiyon düşüklüğü yapabilir.

Kardiyovasküler Hastalıklar

Kalp damar sistemini etkileyen damarlarda plak oluşumu, kalp yetmezliği gibi rahatsızlıklar baş dönmesine neden olabilir. Kalp krizi ve inme geçiren hastaların bazılarında da olayın öncesinde veya sonrasında baş dönmesi, sersemleme gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Kardiyovasküler hastalıklarda baş dönmesine ek olarak;

• Kalp ritminde düzensizlikler,
• Nefes darlığı,
• Göğüste sıkışma hissi,
• Geçmeyen öksürük,
• Kol, bacak ve ayaklarda sıvı birikmesi, ödem,
• Yorgunluk,
• Mide bulantısı, kusma gibi semptomlar görülebilir.

Demir Eksikliği

Demir, vücutta oksijen taşınmasından sorumlu hemoglobinin yapısında yer alır. Demir eksikliği durumunda yeterince hemoglobin üretilemeyeceği için anemi yani kansızlık durumu ortaya çıkar. Anemisi olan kişilerde;

• Baş dönmesi,
• Nefes darlığı,
• Göğüs ağrısı,
• Yorgunluk,
• Soluk cilt rengi,
• Saç dökülmesi gibi belirtiler görülebilir.

Demir eksikliği olan kişilerde tedavi olarak demirden zengin besinler tüketmek, demir takviyeleri almak önerilebilir. Ağır anemisi olan hastaların kan transfüzyonu ile tedavi edilmesi gerekebilir.

Düşük Kan Şekeri (Hipoglisemi)

Hipoglisemi, kan şekerinin normal aralığın altına düşmesidir. Öğün atlanması, alkol tüketimi, insülin veya aspirin gibi ilaçların kullanımı, hormonal problemlerin yaşanması gibi durumlar; hipoglisemi riskini artırır.

Hipoglisemi semptomlar aniden ortaya çıkabilir ve kan şekerindeki düşüklüğün seviyesine göre hafif veya şiddetli olabilir. Hipoglisemide görülen semptomlar;

• Baş dönmesi,
• Denge kaybı,
• Yorgunluk,
• Baş ağrısı,
• Açlık,
• Ruh hali değişimleri,
• Konsantre olmada zorluk,
• Kalp ritminde düzensizlikler şeklinde sayılabilir.

Otoimmün İç Kulak Hastalığı

Otoimmün iç kulak hastalığı (Autoimmune Inner Ear Disease, AIED), bağışıklık sisteminin yanlış bir biçimde iç kulaktaki yapılara saldırdığı bir rahatsızlıktır. AIED tek kulakta veya her iki kulakta işitme kaybına yol açabilir. AIED’de görülen diğer belirtiler şöyle sıralanabilir:

• Baş dönmesi,
• Kulak çınlaması, tinnitus,
• Denge ve koordinasyon kaybı.

Stres

Uzun süreli veya kronik stres; depresyon, anksiyete, diyabet, kalp hastalığı, bağışıklık sistemi disfonksiyonu gibi ciddi sağlık sorunlarının gelişiminde rol oynar. Stres durumunda vücutta solunum ve dolaşım sistemini etkileyen hormonlar salınır. Bu hormonlar vücutta kan damarlarının daralması, kalp hızının artması, hızlı ve yüzeyel solunum gibi etkiler gösterir. Tüm bu etkiler baş dönmesi gelişimine zemin hazırlayabilir. Stres durumunda vücutta görülen diğer belirtiler ise;

• Terleme,
• Titreme,
• Baş ağrısı,
• Göğüs ağrısı,
• Kalp atım hızında artış,
• Uykuda zorlanma,
• Konsantre olamama,
• Mide bulantısı şeklindedir.

Anksiyete

Baş dönmesi, anksiyetede yaygın olarak görülen semptomlardan biridir. Ancak anksiyete sorunu yaşayan kişilerde baş dönmesinin derecesi farklılık gösterebilir. Anksiyete sorunu yaşayan bazı kişilerde baş dönmesi atak sırasında görülürken bazılarında ise baş dönmesi atağı tetikleyen bir durum olabilir.

Sınav ya da duygusal olarak zor bir durumla uğraşmak gibi stresli olaylar anksiyete atağını tetikleyebilir. Kişiler atak sırasında baş dönmesi, çevreden kopma, mide bulantısı gibi belirtiler gösterebilir. Anksiyetenin diğer belirtileri ise şöyledir:

• Endişeli ruh hali,
• Huzursuzluk, rahatsızlık hissi,
• Konsantre olamama,
• Uyku problemleri,
• Ruh hali değişimleri,
• Asabiyet,
• Baş ağrısı,
• Terleme,
• Ağız kuruluğu,
• Kalp hızında artış.

Baş dönmesi bazı durumlarda daha ciddi ve acil müdahale edilmesi gereken durumların bir belirtisi olarak ortaya çıkabilir. Baş dönmesiyle birlikte aşağıda yer alan semptomların varlığında vakit kaybetmeden en yakın sağlık merkezine başvurulması gerekir:

• Çift görme,
• Kusma,
• Ateş,
• Uyuşukluk,
• Kol ve bacakları hareket ettirmede, kontrol etmede zorluk,
• Baş ağrısı,
• Göğüs ağrısı,
• Bilinç kaybı.

Baş dönmesi sorunu yaşayan kişiler ileri tetkik ile altta yatan sebebin belirlenmesi ve tedavisinin yapılması için donanımlı bir sağlık kuruluşuna gitmelidir. Baş dönmesinin aksatılması kişinin günlük yaşamında denge kaybı, düşme gibi ciddi sonuçlar doğurabilecek komplikasyonlara zemin hazırlayabilir.

Baş Dönmesi Tanısı Nasıl Koyulur?

Baş dönmesi hastalık değil, bir belirtidir. Bu yüzden hekim, baş dönmesi şikayeti ile gelen hastanın öyküsünü dinledikten sonra fizik muayene yapar. Elde edilen bulguları değerlendirir ve gerekli gördüğünde ek laboratuvar testleri ve radyolojik testler yapılmasını isteyebilir. Beyin, beyincik, kulak ve iç kulak yapıları incelenir. Enfeksiyon varlığı ve hormonal düzen araştırılır. Tüm verilerin ışığında baş dönmesine yol açan rahatsızlığın tanısı koyulur.

Baş Dönmesi Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Bazı baş dönmesi türleri kendiliğinden geçse de çoğunlukla tedavi, baş dönmesine neden olan odak hastalığın iyileştirilmesine yönelik olarak uygulanır. Farklı sağlık problemlerinden kaynaklanabilen baş dönmesi, aslında odak hastalıktan kaynaklanan semptomatik bir bulgudur.

Bu yüzden altta yatan rahatsızlığın belirlenmesi son derece önemlidir. Baş dönmesi, kalp krizi ya da inme gibi ciddi bir sağlık probleminden kaynaklanıyorsa acil müdahale gerekebilir. Susuzluk gibi bir nedene bağlıysa IV sıvılar ile tedavi düzenlenebilir. Nefes darlığı gibi ek belirtilerin varlığında kişiye oksijen verilebilir. BPPV’den kaynaklıysa baş manevraları ile baş dönmesi şikayeti giderilebilir.