Minsk Anlaşması Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan gerilim nedeniyle yeniden gündem haline geldi. Minsk Anlaşması Nedir? Minsk Anlaşmasının Maddeleri neler? Anlaşma neden iptal edildi? Bu sorulara bu yazımızda detaylı bilgi verildi.
Birinci Minsk Anlaşması
Anlaşma için Ukrayna’nın doğusunda bulunan Donestk ve Luhansk bölgelerinde savaşı durdurmak için Ukrayna, Rusya Federasyonu, Donetsk Halk Cumhuriyeti, Luhansk Halk Cumhuriyeti ve Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT) temsilcileri 5 Eylül 2014 tarihinde Belarus’un başkenti Minsk’te toplandı. Toplantı sonucunda 12 madde üzerinde anlaşma sağlandı. Bu maddeler;
- Derhal ateşkes ilanı edilmesi
- Ukrayna’daki silahlı gruplar askeri donanım, savaşçılar ve paralı askerlerin geri çekilmesi
- Ateşkesin Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı AGİT tarafından gözlenip denetlenmesi
- Donetsk ve Luhansk’daki isyancıların elindeki bölgelere yönetim yetkileri devredilmesi
- Ukrayna-Rusya sınırının AGİT tarafından gözlenmesi ve sınırda tampon güvenlik bölgeleri oluşturulması
- “Kapsayıcı ulusal diyalog”un devam ettirilmesi
- Donetsk ve Luhansk’da erken yerel seçime gidilmesi.
İkinci Minsk Anlaşması
Yapılan bu anlaşmaya uyum sağlanamadı. Her iki taraf da ihlaller gerçekleştirdi. İhlaller sonucunda Rusya yanlısı ayrılıkçılar toprak kaybetti. Şubat 2015’te yeniden toplantı yapılması kararı alındı. Toplantıya Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko, Fransa Cumhurbaşkanı Francois Hollande, Almanya Başbakanı Angela Merkel ve Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko katıldı. Kiev hükümeti toplantı öncesinde, varılacak her türlü anlaşmanın Minsk protokolünde çizilen sınırlara dayanması ve çatışma bölgesinde ateşkes ilan edilerek ağır silahların geri çekilmesi taleplerini iletti. Ukrayna hükümeti, Rus ordusunun ülkesine geçişine engel olunmasını istedi. 16 saat süren toplantının ardından 13 maddelik yeni bir ateşkes protokolü imzalandı. Bu maddeler;
- Donetsk ve Luhansk bölgelerinde 15 Şubat itibarıyla ateşkes ilan edilmesi ve bunun sıkı bir şekilde uygulanması.
- AGİT’in, tarafların anlaştığı ateşkes şartlarını ve ağır silahların geri çekilmesini gözlemlemesi ve rapor etmesi.
- Ukrayna’nın doğusunda güvenli bölge oluşturulması amacıyla iki taraf arasında 50 kilometre genişliğindeki bölgeden ağır silahların çıkartılması. Buna göre, 100 mm kalibreden büyük silahların 50 kilometre, taşınabilir roket sistemlerinin 70, taktik füze sistemlerinin ise 140 kilometre mesafeden ateşkes yürürlüğe girdikten sonra en fazla 14 gün içinde geri çekilmesi.
- Donetsk ve Luhansk bölgelerinde ayrılıkçı faaliyetlere karışanların affedilmesi amacıyla kanun çıkartılması.
- Ağır silahların bölgeden çıkartıldıktan sonra, Ukrayna kanunları göz önüne alınarak Donetsk ve Luhansk bölgelerinde yerel seçim modeli üzerinde görüşmelere başlanması. Ayrıca, en geç 30 gün içinde Ukrayna Meclisi’nin 19 Eylül’de kabul edilen Donetsk ve Lugansk’a “özel statü veren kanun” maddesi gereği karar alması.
- İnsani yardımların dağıtımı, nakliyesi ve güvenliğinin sağlanması.
- Tarafların elindeki esir ve tutukluların tamamının serbest bırakılması ya da takas edilmesi.
- Çatışma bölgesindeki devlet sınırının tamamının Ukrayna ordusu tarafından kontrol edilmesi. Bunun yerel seçimlerden en geç bir gün sonra sağlanması.
- Kiev ile doğu bölgeleri arasında sosyal ve ekonomik bağların tam olarak yeniden kurulması için model geliştirilmesi.
- Ukrayna’da 2015 sonuna kadar Lugansk ve Donetsk’in özel durumunu gözeterek yerel yönetimlere genişletilmiş haklar sağlayacak anayasal reform yapılması.
- Ukrayna’daki tüm yabancı savaşçıların ve silahların AGİT kontrolünde ülkeden çıkartılması.
- Anlaşma maddelerinin görüşülmesi ve hayata geçmesi için üçlü (Kiev-Donetsk-Lugansk) çalışma ve temas gruplarının oluşturulması.
- “Lugansk ve Donetsk’e statü veren” kanun kapsamında bu bölgedeki yerel seçimlere ilişkin konuların üçlü temas grubu çalışmaları çerçevesinde görüşülüp, karara bağlanması. AGİT bu süreçte gözlemci olarak yer alması.
Minsk Anlaşması Neden İptal Edildi?
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in, Donetsk ve Luhansk’ın bağımsızlığını tanıma kararı aldı. Bu kararın ardından Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Kremlin Sarayı’nda görüşen Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ikili görüşmenin ardından Aliyev ile ortak basın toplantısı düzenledi. Basın açıklamasında şu ifadelere yer verdi;
“Donbass Cumhuriyetlerini, kendi anayasalarında belirtilen sınırlar içerisinde tanıdık. Bu kararı temel hak ve belgelere dayanarak aldık. Bölgedeki sorunun Ukrayna yönetimi ve Donetsk ve Luhansk yöneticileri arasında barışçıl şekilde çözüme kavuşturulmasını umuyoruzEvet, Minsk Anlaşması artık yok. Donetsk ve Luhansk’ın bağımsızlığını tanıdık. Avrupa, Kiev’i Minsk Anlaşmasını uygulamaya zorlamakta başarısız oldu. Bu yüzden Donetsk ve Luhansk’ı tanımaktan başka çaremiz kalmadı. Bir kez daha altını çizmek istiyorum; Minsk Anlaşmasının uygulanmasına ilgi duyuyorduk, çünkü bu bir uzlaşı sonucuydu. Bu belgeyi hazırlayanlar arasındaydım. Ukrayna yönetimi alenen Minsk Anlaşması’nı uygulamayacaklarını açıkladı. Minsk Anlaşması aslında Rusya, Donetsk ve Luhans’ı tanımadan çok önce Kiev tarafından öldürüldü. Böyle bir karar aldık çünkü Rusya, Donbass halkına yönelik soykırıma daha fazla müsamaha gösteremezdi” açıklamalarında bulundu.